Ahmet Tsalıkkatı (Osetçe: Цæлыккаты Ахмæт, Rusça: Ахмед Тембулатович Цаликов) (1890-1928) Oset avukat, politikacı, yazar.

Çocukluğu

Ahmet Tsalıkkatı (Tsalikov), 1882’de Kuzey Osetya’nın Kurtatı vadisindeki Nogkau köyünde doğdu. 1899 yılında Stavropol Spor Lisesi’ni bitirdi, ardından Moskova Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ne başladı.

Üniversite Hayatı

Üniversite yıllarında devrimci fikirlere ilgi duymaya başlayan Ahmet Tsalıkkatı, 1907’de üniversiteden mezun olduktan sonra Rusya Sosyal Demokrat İşçi Partisi’ne (RSDİP) girdi ve burada çeşitli öğrenci örgütlerinin yönetici kadrolarında yer aldı. Parti içerisinde Kurucu Meclis’in kurulmasını talep eden ilk öğrenci bildirisini kaleme aldı. Devrimci faaliyetleri dolayısıyla Çarlık Rusya’nın güvenlik güçleri tarafından izlenen bir kişi oldu ve bu faaliyetleri nedeniyle sürgün ve hapis cezalarına çarptırıldı.^[1] Moskova’dan Kafkasya’ya sürgüne gönderildiğinde (1903) Terek bölgesinde sosyal demokrat komitelerin kurulması için çalışmalar yürüttü. Daha sonra bu fikirlerin Dağıstan’a da yayılması ile Rusya Sosyal Demokrat İşçi Partisi Terek-Dağıstan Merkezi kuruldu. 1904 yılında Moskova’ya döndüğünde üniversiteden, Rusya Öğrenci Kongresi’nin temsilcisi olarak seçildi.^[2]

Siyasi Hayatı

1907’de üniversiteden mezun olduktan sonra bir süre avukatlık yapan Tsalıkkatı, daha sonra tekrar politika ile ilgilenmeye başladı. O dönem Russkoye Slovo (Rus Sözü), Ranneye Utro (Erken Sabah), Utro Rossii (Rusya Sabahı), Vestnik Yevropı (Avrupa Bülteni) gibi önemli gazetelerde yazıları yayımlandı. Bu dergilerde yazılar kaleme almaya başlaması ile politik çevrelerin dikkatini çekti.

Tsalıkkatı, Şubat Devriminden sonra "Tüm Rusya Müslümanlarının Kongresi"nin (1-11 Mayıs 1917) örgütlenmesinde ve çalışmalarında önemli bir rol oynamasına karşın, kongrede onun "ünitarist" tezine karşılık, Resulzade'nin "federalist" tezi kabul gördü.^[3] Ancak kongrenin son günü, "ortak siyasal eylemi koordine etmek" üzere oluşturulan "Milli Merkez Şura"nın başına Tsalıkkatı getirildi. Aynı tarihlerde Terakkale kongresini toplayan Kafkasya Dağlıları Birliği örgütünden de Tüm Rusya Müslümanlarının Kongresi'ne delegeler gönderildi.

Petrograd Sovyeti'nde de aktif görevler üstlenen Tsalıkkatı'nın, Kornilov'un darbe harekatında yer alan "Vahşi Tümen"in engellenmesinde, Zahid Şamil ve Aytek Namitok ile birlikte rolü oldu.^[4]

Tsalıkkatı, Kafkasya Dağlıları Birliği'nin örgütlenme çalışmalarına katılmadı. Ekim Devrimi'nden sonra, Bolşeviklerin inisiyatifindeki Terek Bölgesi Halk Sovyeti'nin başkanlığına getirilen Tsalıkkatı, 11 Mayıs 1918'de bağımsızlığını ilan eden Kuzey Kafkasya Cumhuriyeti kurucularını "Bu adamlar gericiliğin temsilcisidir. Önce Almanya'yı ve Türkiye'yi desteklediler, şimdi de İngiltere'nin uşağı oldular" diyerek sert bir biçimde eleştirdi.^[5]

Kuzey Kafkasya bölgesinin Beyaz Ordu tarafından işgal edilmesinden sonra, Tiflis'e geçti. Tiflis'te oluşturulan Kuzey Kafkasya Milli Komitesi'nin, ardından Kuzey Kafkasya Milli Meclisi'nin başına getirilen Tsalıkkatı, burada 1919-1920 yıllarında, Rusça Volnıy Gorets (Özgür Dağlılar) gazetesini çıkararak "Kuzey Kafkasya Cumhuriyeti Savunma Konseyi"ne destek verdi. 1921'de Gürcistan'ın da bolşevizasyonun ardından önce Türkiye'ye, daha sonra Avrupa'ya geçti. Çekoslovakya'nın merkezi Prag'da, yardımlaşma örgütü Kafkasya Dağlıları Birliği'nin 1924'teki genel kurulunda başkanlığa seçildi. Sovyet karşıtı "Promethe" hareketi bünyesinde yer alan ve mültecilerin ilk ve tek siyasi partisi olan Kafkasya Dağlıları Halk Partisi (KDHP) içinde Said Şamil, Sultan Kılıç Girey, Aytek Kunduh, Balo Bilatti gibi isimlerle birlikte yer aldı. Promethe ve KDHP yayın organları "Kavkazkiy Gorets" (Kafkas Dağlıları, 1924-25) ve "Volnıye Gortsı" (Özgür Dağlılar, 1927-28) dergilerini çıkardı. 1928 yılında, uzun süren hastalığına yenik düşerek, 46 yaşında öldü.

Eserleri

• Kafkasya ve Volga Bölgesi
• Kafkas Dağlarında (Toplu Öyküler)
• Güzel Zübeyde (Toplu Öyküler)
• Kardeş Kardeşe Karşı (Roman)
• Dağlı Cumhuriyeti (Yayımlanmamış)
• Dağıstan Ateşler İçinde (Yayımlanmamış)^[6]

Ayrıca Bakınız

• Turan, M. Aydın, "Fırtınalı Yıllarda Bir Mücadele Adamı Ahmet Nimbolatoviç Tsalıkkatı", Yedi Yıldız Dergisi, İstanbul, 1994, No: 3, s. 19-24
• Turan, M. Aydın, Kuzey Kafkasya ve Rusya Müslümanlarının Öncü Aydınlarından Ahmet Tsalıkkatı, Tarih ve Toplum, İstanbul, Eylül 1996, No: 153, s.48-57
• Turan, M. Aydın, "Kuzey Kafkasya Mültecilerinin Çalışmalarından Bir Kesit: Kafkasya Dağlıları Birliği"(Soyuz Gortsev Kavkaza), Toplumsal Tarih, İstanbul, Nisan 1997, No: 49, s.43-52

Kaynakça

1. "Ahmet Tsalıkkatı". www.kuzeykafkasyacumhuriyeti.org. 23 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 07.11.2021
2. "Ahmet Tsalıkkatı ( 1882)- (2.9.1928)". www.biyografi.net. 13 Ağustos 2021 tarihinden kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 07.11.2021
3. Birleşik Kafkasya İdealine Adanan Bir Ömür M. Aydın Turan, Der. Nail Sönmez - Orhan Doğbay, İkinci Baskı, Birleşik Kafkasya Derneği, 2018, s.169
4. Berzeg, Sefer E., Kuzey Kafkasya Cumhuriyeti 1917-1922, Cilt 3, Birinci Baskı, Birleşik Kafkasya Derneği, Ocak 2006, s.425
5. Berzeg, Sefer E., Kuzey Kafkasya Cumhuriyeti 1917-1922, Cilt 1, Birinci Baskı, Birleşik Kafkasya Derneği, Mart 2003, s.364
6. Birleşik Kafkasya İdealine Adanan Bir Ömür M. Aydın Turan, a.g.e., s.174-175